پایان نامه ایجاد تغییرات در AHP با سلسله مراتب غیر خطی و وجود روابط ریاضی مابین معیارها و زیر معیارها

پایان نامه در مورد روش تحلیل سلسله مراتب AHP و وجود روابط ریاضی مابین معیارها و زیر معیارها

پایان نامه کارشناسی ارشد

رشته مدیریت صنعتی، گرایش تولید صنعتی

چکیده

از آنجا که اتخاذ تصمیم صحیح و به موقع  می تواند تاثیر به سزایی در زندگی شخصی و اجتماعی انسانها داشته باشد ضرورت وجود یک تکنیک قوی که بتواند انسان را در این زمینه یاری کند کاملا محسوس می باشد. یکی از کار آمد ترین این تکنیک ها فرایند تحلیل سلسله مراتبی (Analytical hierarchy process ) است که برای اولین بار توسط توماس ال ساعتی در دهه ی ۱۹۷۰ مطرح شد. این تکنیک بر اساس مقایسه های زوجی بنا نهاده شده و امکان بررسی سناریو های مختلف را به مدیران می دهد.

این فرایند با توجه به ماهیت ساده و در عین حال جامعی که دارد مورد استقبال مدیران و کاربران مختلف قرار گرفته است، لذا در این پایان نامه سعی شده است تا با نگرشی متفاوت در مقایسه ی دو به دوی معیار ها و زیر معیار ها در این فرایند نتایج حاصل از این روش به واقعیت موجود نزدیک تر شود. بر همین اساس با توجه به اینکه هر معیار یا زیر معیاری در این فرایند در سطوح مختلف دارای مطلوبیت متفاوتی می باشد پس بهتر است با توجه به مطلوبیت معیار ها در هر سطح آنها را دو به دو با هم مقایسه کرد.

جهت آزمایش نتایج حاصل از این کار پژوهشی تکنیک حاصله به صورت حل یک مسئله پیاده گردیده که در این پایان نامه موجود می باشد.

سلسله مراتب AHP

 

Abstract

 

Where as making correct and on time  decision can be influenced on humans social and personal lives, the necessity of being a powerful technique that can support man in this field is very sensible. One of the most efficient of these techniques is the analytical hierarchy process that first represented by Thomas L. Saati in the 1970 decade . This technique is established according to dual comparison and always they managers to search various Scenarios.

This process concerning its simple and general nature, has been welcomed by managers and various user , so in this thesis ,the results of this method with a different attitude of comparing standards and sub standards of this process in duality, tried to becoming nearer to the existent reality.

Therefore, because each standard or substandard at various levels of this process has a different ideal. Then its better to dually compare them concerning the ideal of standard at each level.

In order to test the result of this research, the resultant technique is set as solution of a problem that is available  in this thesis.

سلسله مراتب AHP

مقدمه :

دنیای اطراف ما مملو از مسائل چند معیاره است و انسانها همیشه مجبور به تصمیم گیری در این زمینه ها هستند. بطور مثال هنگام انتخاب شغل معیار های مختلفی مانند در امد، موقعیت اجتماعی، خلاقیت و ابتکار و… مطرح می باشند که فرد تصمیم گیرنده گزینه های مختلف را باید بر طبق این معیار ها بسنجد. در تصمیم گیری های کلان مانند تنظیم بودجه ی سالانه ی کشور نیز متخصصین اهداف مختلفی مانند امنیت، اموزش توسعه ی صنعتی و… را تعقیب نموده و مایلند که این اهداف را بهینه نمایند.

در زندگی روز مره مثالهای فراوانی از تصمیم گیری با معیار های چند گانه وجود دارد. در بعضی موارد نتیجه تصمیم گیری به حدی مهم است که بروز خطا ممکن است ضرر های جبران ناپذیری را بر ما تحمیل کند از این رو لازم است که تکنیک یا تکنیک های مناسبی برای انتخاب بهینه و تصمیم گیری صحیح طراحی شود تا تصمیم گیرنده بتواند به بهترین انتخاب ممکن نزدیک تر شود.

روش AHP که بر اساس تحلیل مغز انسان برای مسائل پیچیده و فازی می باشد توسط محققی بنام«توماس ال ساعتی » در دهه ی ۱۹۷۰ پیشنهاد گردیده است.

فرایند تحلیل سلسله مراتبی یکی از جامع ترین سیستم های طراحی شده برای تصمیم گیری با معیار های چند گانه است زیرا این تکنیک امکان فرموله کردن مسئله را به صورت سلسله مراتبی فراهم می کند و همچنین امکان در نظر گرفتن معیار های مختلف کمی و کیفی را در مسئله دارد این فرایند گزینه های مختلف را در تصمیم گیری دخالت داده و امکان تحلیل حساسیت روی معیار ها و زیر معیار ها را دارد، علاوه بر این بر مبنای مقایسه ی زوجی بنا نهاده شده که قضاوت و محاسبات را تسهیل می نماید، همچنین میزان سازگاری و نا سازگاری تصمیم را نشان می دهد که از مزایای ممتاز این تکنیک در تصمیم گیری چند معیاره می باشد.

نوع مقایسه زوجی ما بین معیارها و زیر معیارها به صورت خطی بوده و به عنوان مثال اگر ترجیح عنصر A بر عنصرB  همواره برابر n باشد ترجیح عنصر B بر عنصر A همواره برابر ۱/n خواهد بود در حالیکه در سطوح مختلف از عنصر A  مطلوبیت عنصر B  دستخوش تغییر است و در این تحقیق سعی شده که بر اساس تئوری مطلوبیت که یکی از پر کاربرد ترین تئوری ها در علم اقتصاد خرد میباشد مقایسه ای دقیق تر ما بین معیار ها و زیر معیار ها انجام پذیرد و وزن نسبی هر یک از معیارها با استفاده از تابع مطلوبیت بین هر دو معیار بدست می آید.

 

فهرست مطالب

چکیده. ۱

مقدمه : ۲

فصل اول.. ۴

کلیات… ۴

۱-۱) موضوع تحقیق : ۵

۱-۲) بیان و تعریف موضوع : ۵

۱-۳) اهداف تحقیق : ۶

۱-۴) فرض تحقیق.. ۶

۱-۵) قلمرو علمی تحقیق.. ۶

۱-۵-۱) قلمرو مکانی : ۷

۱-۶) متدولوژی تحقیق : ۷

۱-۶-۱) روش تحقیق: ۷

۱-۶-۲) روش گردآوری اطلاعات: ۸

۱-۷) محدودیت های تحقیق : ۸

فصل دوم. ۹

مروری بر ادبیات تحقیق.. ۹

پیشگفتار: ۱۰

۲-۱) کلیات… ۱۱

۲-۱-۱) اصول فرایند تحلیل سلسله مراتبی.. ۱۱

۲-۱-۲) مزایای فرایند تحلیل سلسله مراتبی.. ۱۱

۲-۲) گام های فرایند تحلیل سلسله مراتبی.. ۱۳

۲-۲-۱) ساختن سلسله مراتبی.. ۱۳

۲-۲-۱-۱ ) انواع سلسله مراتبی ها ۱۴

۲-۲-۱-۲) روش ساختن یک سلسله مراتبی.. ۱۵

۲-۲-۲) محاسبه وزن در فرایند تحلیل سلسله مراتبی.. ۱۵

۲-۲-۲-۱) روش های محاسبه وزن نسبی.. ۱۵

۲-۲-۲-۱-۱) روش حداقل مربعات… ۱۶

۲-۲-۲-۱-۲) روش حداقل مربعات لگاریتمی.. ۱۷

۲-۲-۲-۱-۳) روش بردار ویژه. ۱۸

۲-۲-۲-۱-۴) روش های تقریبی.. ۱۹

۲-۲-۲-۲) محاسبه وزن نهایی : ۲۰

۲-۲-۳) محاسبه نرخ ناسازگاری… ۲۰

۲-۲-۳-۱) ماتریس سازگار ۲۰

۲-۲-۳-۲) ماتریس ناسازگار ۲۱

۲-۲-۳-۳) الگوریتم محاسبه نرخ ناسازگاری یک ماتریس…. ۲۲

۲-۲-۳-۴)الگوریتم محاسبه نرخ ناسازگاری یک سلسله مراتبی.. ۲۳

۲-۴) سیستمهای غیر خطی یا شبکه ها ۲۳

۲-۵) تئوری مطلوبیت… ۲۴

۲-۵-۱) مفهوم مطلوبیت و رابطه اش با ارزش کالاها و خدمات… ۲۴

۲-۵-۲) نظریه کاردینالی مطلوبیت… ۲۵

۲-۵-۳) نظریه اردینالی مطلوبیت… ۲۵

۲-۵-۴) مطلوبیت کل و مطلوبیت نهایی.. ۲۵

۲-۵-۵) نرخ نهایی جانشینی.. ۲۸

۲-۵-۶) رابطه بین نرخ نهایی جانشینی با مطلوبیت نهایی.. ۲۹

۲-۶) بررسی سوابق گذشته. ۳۰

۳-۱) تجزیه و تحلیل فرایند سلسله مراتبی.. ۳۶

۳-۱) تجزیه و تحلیل فرایند سلسله مراتبی.. ۳۷

۴-۱) نتیجه گیری… ۵۳

۴-۲) پیشنهادات… ۵۳

فهرست منابع: ۵۵

 

۱-۱- تصمیم‌گیری چیست… ۵۶

۱-۱- تصمیم‌گیری چیست… ۵۷

۱-۱-۱- مقدمه و کلیات… ۵۷

۱-۱-۲- تعریف تصمیم گیری و مراحل آن.. ۵۷

۱-۱-۳- ویژگیهای یک تصمیم خوب… ۵۹

۱-۱-۴- انواع تقسیمات در تصمیم گیری… ۶۰

۱-۱-۴-۱- تصمیم های برنامه ریزی شده و نشده. ۶۰

۱-۱-۴-۲- تصمیمات فردی و گروهی.. ۶۳

۱-۱-۴-۲-۱- تصمیمات فردی… ۶۳

۱-۱-۴-۲-۲- تصمیم گیری گروهی.. ۶۴

۱-۱-۵- مدلهای کلان تصمیم گیری… ۷۰

۱-۱-۵-۱- مدل راضی کننده. ۷۱

۱-۱-۵-۲- مدل علاقه ضمنی.. ۷۳

۱-۱-۵-۲- مدل علاقه ضمنی.. ۷۴

۱-۱-۵-۳- مدل حداکثر بهره گیری (بهینه سازی) ۷۶

۱-۱-۶- محیطهای کلان تصمیم گیری… ۸۰

۱-۱-۶-۱- قطعی و معین.. ۸۰

۱-۱-۶-۲- تحت ریسک…. ۸۰

۱-۱-۶-۳- عدم قطعیت… ۸۱

۱-۲- تعریف MCDM و مفاهیم اولیه آن.. ۸۱

۱-۲-۱- تعریف تصمیم گیری چند معیاره. ۸۱

۱-۲-۲- تعاریف و مفاهیم اولیه. ۸۲

۱-۲-۲-۱- هدف بصورت یک تابع (Objective). 82

۱-۲-۲-۲- راه حل بهینه (Optimal Solution). 82

۱-۲-۲-۳- آلترناتیو. ۸۳

۱-۲-۲-۴- معیار ۸۳

۱-۲-۲-۶- راه حل برتر (Preferred Solution). 83

۱-۲-۲-۷- راه حل رضایت بخش (Satisfying Solution). 83

۱-۲-۲-۸- راهحل موثر (غیرمسلط) ۸۴

۱-۲-۳- مراحل آمادهسازی ماتریس تصمیمگیری… ۸۴

۱-۲-۳-۱- تبدیل معیارهای کیفی به کمی.. ۸۴

۱-۲-۳-۱-۱- خطکش مقیاس…. ۸۴

۱-۲-۳-۱-۲- منطق فازی (Fuzzy Logic) 85

۱-۲-۳-۲- نرمالیزه کردن.. ۸۶

۱-۲-۳-۲-۱- نرمالیزه کردن برداری… ۸۶

۱-۲-۳-۲-۲- نرمالیزه کردن خطی.. ۸۶

۱-۲-۳-۲-۳- روش سوم نرمالیزه کردن.. ۸۷

۱-۲-۳-۳- وزندهی.. ۸۷

۱-۲-۳-۳-۱- روش آنتروپی.. ۸۷

۱-۲-۳-۳-۲- روش مقایسات زوجی.. ۸۸

۱-۳- انواع تکنیکهای MCDM

۱-۳-۱-۱- روش Dominance. 89

۱-۳-۱-۲- روش Maximin.. 89

۱-۳-۱-۳- روش Maximax.. 89

۱-۳-۱-۴- روش Conjunctive. 89

۱-۳-۱-۵- روش Disjunctive. 90

۱-۳-۱-۶- روش Lexicography.. 90

۱-۳-۱-۷- روش حذفی.. ۹۰

۱-۳-۲- تکنیک های تعاملی.. ۹۱

۱-۳-۲-۱- روش مجموع ساده وزین (SAW). 91

۱-۳-۲-۲- روش TOPSIS

۱-۳-۲-۳- روش ELECTRE

۱-۳-۲-۴- روش AHP

۱-۳-۲-۵- روش DEMATEL

۱-۳-۲-۶- روش NAIADE

۱-۳-۳- تکنیکهای پیشرفته تعاملی

۱-۳-۳-۱- روش EVAMIX

۱-۳-۳-۲- روش MAVT

۱-۳-۳-۳- روش UTA

۱-۳-۳-۴- روش MAUT

۱-۳-۳-۵- روش SMART

۱-۳-۳-۶- روش ORESTE

۱-۳-۳-۷- روش PROMETHEE

۱-۳-۳-۸- روش REGIME

۱-۳-۳-۹- روش PAMSSEM

۱-۳-۴- مقایسه تکنیکهای MCDM

تحلیل سلسله مراتب AHP – معرفی روش ahp